Yunan-Türk Müharibəsi, 1919-1922-ci illərdə Türkiyə və Yunanıstan arasında baş vermiş, Anadolunun taleyini dəyişən və Türkiyə Cumhuriyyətinin quruluşuna yol açan əhəmiyyətli tarixi hadisələrdən biridir. Bu müharibə həm Yunanıstanın genişləmə siyasətini, həm də Mustafa Kamal Atatürkün rəhbərliyi ilə Türkiyənin müstəqillik mübarizəsini əks etdirir.

Müharibənin Başlaması

Yunan-Türk Müharibəsi, Birinci Dünya Müharibəsinin sona çatması və Osmanlı İmperiyasının dağılması nəticəsində meydana gəldi. Paris Sülh Konfransında İtilaf dövlətləri, Yunanıstana İzmir və ətraf bölgələri işğal etməyə icazə verdilər. Bu işğal, Yunanıstanın "Megali Idea" (Böyük İdeya) adı altında böyük Yunan imperiyası yaratmaq arzusu ilə uyğunlaşırdı.

1919-cu ilin may ayında Yunan ordusu İzmirə çıxdı və yerli əhali ilə qarşıdurmalar başladı. Türk milliyyətçi qüvvələri isə bu işğala qarşı təşkilatlanmağa başladılar.

Mustafa Kamal Atatürk və Milli Mücadilə

Türk milliyyətçilərinin başında Mustafa Kamal Atatürk dayanırdı. O, Anadoluda xalqı təşkilatlandıraraq işğala qarşı müqavimət göstərməyə başladı. 1920-ci ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisinin (TBMM) qurulması ilə birlikdə milli hökumət formalaşdırıldı və işğallara qarşı mütəşəkkil müqavimət göstərildi.

Eskişehir, Afyon və Sakarya Döyüşləri

Yunan ordusu 1921-ci ilin yayında Anadolunun içərilərinə doğru hücuma başladı. Eskişehir və Afyon şəhərləri uğrunda baş verən döyüşlər, Yunan ordusunun irəliləyişini göstərdi. Lakin Sakarya Döyüşündə (1921) Türk ordusu strateji bir qələbə qazandı. Bu döyüş, müharibənin dönüş nöqtəsi oldu və Yunan ordusu geri çəkilməyə başladı.

Böyük Taarruz və Qurtuluş

1922-ci ilin avqust ayında Türk ordusu Böyük Taarruz əməliyyatına başladı. Afyon və Dumlupınar döyüşlərində Yunan qüvvələri ağır məğlubiyyətə uğradı və Türk ordusu İzmirə qədər irəlilədi. İzmirin ələ keçirilməsi ilə birlikdə müharibə faktiki olaraq sona çatdı.

Lozanna Müqaviləsi və Yeni Türkiyə

Yunan-Türk Müharibəsi 1923-cü ildə Lozanna Müqaviləsi ilə rəsmən sona çatdı. Bu müqavilə, Türkiyə Respublikasının sərhədlərini beynəlxalq səviyyədə tanıdı və Anadolunun tamamilə Türk nəzarətində qalmasını təmin etdi. Bununla da, Osmanlı İmperiyasının son qalıqları aradan qalxdı və modern Türkiyə dövləti yarandı.

Yunan-Türk Müharibəsi, Yunanıstanın böyük xəyallarını puç etdi və Türkiyə xalqının müstəqillik iradəsinin simvoluna çevrildi. Mustafa Kamal Atatürkün liderliyində Türkiyə, işğallara qarşı qalib gələrək müasir dövlət quruluşuna nail oldu. Bu müharibə həm Türkiyə tarixində, həm də Yunanıstan-Türkiyə münasibətlərində dərin izlər buraxdı.